Tiền bạc và hạnh phúc

Liệu đồng tiền có phải là thủ phạm khiến con người tha hóa, xã hội ngày một đảo điên? Tiền bạc có mang lại hạnh phúc?

Từng trải qua tình cảnh nghèo túng, đói khát, bạn mới cảm nhận được hạnh phúc của bát cơm no đủ. Từng chứng kiến cảnh những người cha mẹ phải bán thận để có tiền chữa bệnh cho con, bạn mới thấm thía giá trị của đồng tiền và nỗi khổ của đói nghèo. Tiền rất quan trọng. Trong biểu tháp nhu cầu Maslow, ở tầng thấp nhất là các nhu cầu thể lý căn bản. Nếu như các nhu cầu tối thiểu như ăn uống, nghỉ ngơi không được đáp ứng, chắc chắn chúng ta sẽ không thể có hạnh phúc.

Theo giáo sư Michael Norton thuộc Trường Đại học Havard, đồng tác giả cuốn sách ‘Đồng tiền hạnh phúc’, ở một mức độ nào đó, tiền có thể ‘mua được hạnh phúc’ nếu chúng ta sử dụng nó đúng cách.

Nghiên cứu của giáo sư Norton cho thấy, thay vì cố gắng tích trữ và sở hữu tài sản vật chất, hãy ‘mua trải nghiệm’. Trải nghiệm luôn lưu dấu trong trong tâm trí con người sâu sắc hơn là việc sở hữu. Kỷ niệm đẹp từ những chuyến đi xa, khám phá những điều mới lạ, những khoảnh khắc chia sẻ cùng những người thân yêu, luôn để lại ấn tượng khó phai mờ và giúp chúng ta gắn kết và hạnh phúc hơn.

‘Mua’ thời gian cũng được xem là một cách sử dụng đồng tiền khôn ngoan. Trong thời đại bận rộn ngày nay, thời gian là thứ xa xỉ. Mua dịch vụ, giải phóng bản thân khỏi những công việc không quan trọng nếu có thể để được thảnh thơi hơn và dành thời gian làm những việc mình yêu thích, phát triển bản thân có thể giúp chúng ta cải thiện chất lượng cuộc sống.
Một khám phá nữa mà nghiên cứu của giáo sư Norton đã chứng minh và khiến nhiều người ngạc nhiên, đó là việc cho đi mang lại nhiều hạnh phúc hơn chúng ta tưởng. Đó có thể là lý do những người rộng lượng phóng khoáng thường hạnh phúc hơn những kẻ keo kiệt hẹp hòi. Đồng tiền khi đem trao tặng có thể giúp chúng ta hạnh phúc hơn.

Đồng tiền không có lỗi, có chăng là thái độ, cách ứng xử của con người với đồng tiền.

Khi đồng tiền trở thành chướng ngại.

Tiền là phương tiện giúp cuộc sống dễ chịu hơn. Vấn đề là chúng ta nhầm lẫn giữa phương tiện và mục đích.

Khi việc kiếm tiền, tích trữ của cải tài sản trở thành mục đích hay là động lực dẫn dắt mọi hành động, cuộc sống của chúng ta trở nên méo mó, lệch lạc bởi tiền bạc chỉ là một khía cạnh thứ yếu của cuộc sống, bên cạnh sức khỏe, tinh thần, tình cảm, kết nối, trí tuệ tâm linh… Hơn nữa, chúng ta dễ bị mắc kẹt trong cái vòng xoáy bất tận của kiếm tiền để sở hữu được những tiện nghi vật chất mình ao ước, rồi lại cảm thấy nhàm chán và lại tiếp tục lao vào những cuộc đua mới, tìm kiếm những tiện nghi mới hơn, cao cấp hơn, mà không bao giờ cảm thấy thỏa mãn. Lý do là bộ não của con người được ‘lập trình’ để ‘bình thường hóa’ những gì quen thuộc cho dù nó có tốt đẹp mức nào.

Một bữa ăn khoái khẩu có thể cho bạn cảm giác vui sướng trong vài chục phút, một đôi giày mới khiến bạn vui thích được vài ngày, cảm giác hạnh phúc sau khi dọn vào một căn nhà mới nhanh chóng suy giảm, thậm chí tan biến sau khoảng 6,7 tháng…

Đó là chưa kể đến nỗi lo lắng bị mất tiền, mất tài sản khiến cho chúng ta phải sống trong nỗi bất an thường trực và không tận hưởng được trọn vẹn những gì mình đang có.

Thay vì tỉnh táo nhìn lại để nhận diện rõ tâm mình và hiểu cơ chế vận hành của nó, ta để lòng tham và nỗi sợ hãi trỗi dậy, lấn át lý trí và ra sức rượt đuổi bên ngoài. Cái vòng luẩn quẩn ấy cứ lặp đi lặp lại và xoay vần, bào mòn sinh lực chúng ta.
 
Cuộc sống của nhiều người trúng số độc đắc sau vài năm đôi khi còn bất hạnh hơn cả trước khi nhận được món quà từ trên trời rơi xuống bởi cảm giác thỏa mãn nhanh chóng suy giảm, trong khi các mối quan hệ gia đình bị rạn nứt vì những xung đột liên quan đến tiền. 

Ngay cả khi chúng ta tự xem mình là những kẻ thông minh biết cách sử dụng tiền để mua hạnh phúc như lời giáo sư Norton thì hạnh phúc ấy cũng không đủ để bù đắp những tổn thương về tâm hồn và thể xác mà ta đã phải gánh chịu. ‘Ca mổ thành công nhưng bệnh nhân đã chết.’

Một bậc thầy tâm linh từng nói: “Con người hủy hoại sức khỏe của mình để chạy theo tiền bạc, rồi lại dùng tiền kiếm được để chăm sóc sức khỏe. Con người quá lo lắng cho tương lai đến nỗi họ không biết hân hưởng giây phút hiện tại, rốt cuộc họ chẳng thực sự sống trong hiện tại cũng như trong tương lai. Họ sống như thể mình là bất tử để rồi chết đi một cách uổng phí như chưa hề được thực sự sống”.

Bạn đã bao giờ nhìn thấy hình ảnh những chú chuột bạch miệt mài chạy trong chiếc bánh xe quay tròn mà không biết rằng dù cố gắng đến mấy nó vẫn không thể thoát được ra ngoài? Đôi khi chúng ta cảm thấy thương hại cho chúng. Suy ngẫm kỹ, ở một góc độ nào đó, cuộc sống của chúng ta cũng gần giống như vậy, chỉ có điều cái vòng luân hồi của chúng ta vô hình và khó nhận ra hơn mà thôi.

Giàu là biết đủ.

Trong một cuộc khảo sát gần đây được thực hiện bởi Công ty dịch vụ tài chính toàn cầu UBS, có đến 70% những người có tài sản trên 1 triệu USD không tự nhận mình là giàu có. Quả thật so với những người có hàng trăm triệu đô la thì họ ‘nghèo rớt mồng tơi’. Tất cả đều là tương đối và bắt nguồn từ góc nhìn của chúng ta. Khi tâm ta còn tham, còn đố kỵ so sánh hơn thua, thì ta mãi mãi nghèo. Tiền có thể cho ta một chút cảm giác an toàn, tự tin, nhưng không thể khỏa lấp hết sự bất an trong tâm trí.

Thật ra, điều quan trọng hơn chúng ta cần chinh phục không phải là những mục tiêu tài chính ngày một lớn hơn, mà chính là cái tâm tham cầu, cả thèm chóng chán, thích hưởng thụ mà lâu nay chúng ta vẫn đang nuông chiều, dung dưỡng.

Đức Phật đã dạy, tất cả đều xuất phát từ tâm. Khi lòng bạn an vui thì một bữa cơm đơn xơ cũng chứa chan hạnh phúc. Tâm bồn chồn bất an thì sơn hào hải vị cũng nhạt nhẽo vô vị. Khi hiểu được cơ chế vận hành của tâm và biết đủ, bạn sẽ tự khắc biết cách kiếm tiền một cách chính đáng và làm chủ đồng tiền.

Hạnh phúc miễn phí

Ngay nay con người có thể lên tận Sao Hỏa, nhưng lại chưa du hành, khám phá hết thế giới nội tâm mình. Đúng là chúng ta có thể dùng tiền mua vài trải nghiệm hạnh phúc bên ngoài như lời giáo sư Norton. Nhưng có những trải nghiệm tâm linh vô giá không thể mua được bằng tiền, đó là trải nghiệm được tự tính tâm mình, nơi hạnh phúc vốn sẵn có, đủ đầy.

Trở về soi rọi nội tâm và trân trọng giây phút hiện tại, chúng ta sẽ nhận ra rằng, chẳng có khoảng thời gian nào là lãng phí bởi chúng ta tìm được niềm an lạc trong bất cứ công việc gì mình làm. Tâm hồn chúng ta sẽ rộng mở, hướng đến mọi người, mọi loài và đôi khi, đối với họ, chỉ riêng sự hiện diện của chúng ta thôi cũng có ý nghĩa hơn bất cứ tiền bạc nào.