Mê và tỉnh chỉ cách nhau trong tích tắc
22/06/2024 - 07:16
Lượt xem: 55 lượt
Có khi cả đời đuổi theo một ảo vọng, rồi một hôm bỗng thấy mình dính mắc quá nhiều, nên quyết định buông xuôi. Nhưng cái ảo vọng cả đời đeo đuổi đó không chịu ra đi. Nó cứ lảng vảng bên mình. Thật là ‘bỏ thì thương mà vương thì phải tội!’. Khi mình mắc kẹt vào một cái gì, hay một việc gì… mình có cảm giác bị vây hãm, căng thẳng nên cái ý định muốn rút lui, bỏ chạy khỏi điều này, sai khiển mình phải hành động, càng nhanh càng tốt. Hay như khi mình đam mê, ham thích một thứ gì, mình cứ loay hoay thèm muốn chúng mãi; và càng khao khát mình càng nghĩ tới chúng nhiều hơn và muốn được có ngay càng nhanh càng tốt. Đây chính là tên thủ phạm khiến mình bị dính mê.
Có ai đó phê phán hay khen ngợi mình. Những khoảnh khắc như vậy, bạn cảm thấy gì? Mình có thấy phấn chấn, lỗ mũi muốn nổ tung khi được khen, hoặc thấy khó chịu, bực bội khi bị chê bai. Bạn có cảm nhận được cái cảm giác quen thuộc mà mình đã từng trải nghiệm trước cứ lặp đi lặp lại? Đây là kinh nghiệm hằng ngày của chúng ta. Bất cứ những cảm xúc giận hờn, ghen tức, hay buồn khổ đều bắt đầu từ cái cảm giác tinh tế, nhỏ nhoi khi mình trải qua những hoàn cảnh bất như ý. Những xúc cảm này thường đưa mình đến những lời nói, hành động bột phát, thiếu suy nghĩ.
Nghe một bài nhạc hay, ngửi được một mùi hương dễ chịu, hay ai đó nhìn mình bằng một ánh mắt khác thường, bổng dưng ta cảm nhận được ‘nó’, dù chẳng ăn nhập gì đến cái không gian hiện tại. Mình thèm nghe bản nhạc này, thèm ăn ngay món đó, hay bỗng dưng cảm thấy cô đơn… Đây chính là lúc tơ lòng giăng bẫy. Nó khiến ta cảm thấy bức bách và phải làm cái gì đó để thỏa mãn cơn thèm. Chúng ta lao vào tiệc tùng rượu chè, mua sắm phung phí như là cách để khoả lấp cái cảm giác trống trải, bứt rứt trong lòng. Nhưng ngờ đâu, cảm giác thèm khát đó không hề biến mất mà dường như ngày càng mạnh mẽ hơn.
Ai từng ‘nghiện ngập’ đều hiểu chuyện này. Muốn bỏ, không dính mắc vào một cái gì đó thì việc đầu tiên là phải thừa nhận mình nghiện; rồi sau đó mới dứt khoát không làm theo cơn nghiện khiển xui. Cái chuyện không làm theo này gọi là dặn lòng không để cho ‘tơ vương’ sai khiến.
Tu tập, thiền định, quán chiếu không phải chỉ là những thực tập suông. Đừng để đến khi thấy khổ đau, phiền não trói chặt thì ta hoảng hồn bỏ chạy vào chùa, quỳ trước Phật đài khấn vái, cầu cho tai qua nạn khỏi! Là một hành giả, đây mới chính là lúc mình đem ra những trải nghiệm tu học để đối trị khổ đau. Mình phải mở mắt xem rõ lòng mình còn tơ vương, dính mắc cái gì. Đối diện cảm xúc, tư tưởng phát khởi để thấy rõ nó đang lôi kéo mình đi như thế nào.
Ý niệm như mây khói, chúng đến rồi đi, nhưng chúng không có ý khiến bạn tơ vương, như bài thơ ‘Vô Đề’ của Thiền sư Hương Hải.
Có ai đó phê phán hay khen ngợi mình. Những khoảnh khắc như vậy, bạn cảm thấy gì? Mình có thấy phấn chấn, lỗ mũi muốn nổ tung khi được khen, hoặc thấy khó chịu, bực bội khi bị chê bai. Bạn có cảm nhận được cái cảm giác quen thuộc mà mình đã từng trải nghiệm trước cứ lặp đi lặp lại? Đây là kinh nghiệm hằng ngày của chúng ta. Bất cứ những cảm xúc giận hờn, ghen tức, hay buồn khổ đều bắt đầu từ cái cảm giác tinh tế, nhỏ nhoi khi mình trải qua những hoàn cảnh bất như ý. Những xúc cảm này thường đưa mình đến những lời nói, hành động bột phát, thiếu suy nghĩ.
Nghe một bài nhạc hay, ngửi được một mùi hương dễ chịu, hay ai đó nhìn mình bằng một ánh mắt khác thường, bổng dưng ta cảm nhận được ‘nó’, dù chẳng ăn nhập gì đến cái không gian hiện tại. Mình thèm nghe bản nhạc này, thèm ăn ngay món đó, hay bỗng dưng cảm thấy cô đơn… Đây chính là lúc tơ lòng giăng bẫy. Nó khiến ta cảm thấy bức bách và phải làm cái gì đó để thỏa mãn cơn thèm. Chúng ta lao vào tiệc tùng rượu chè, mua sắm phung phí như là cách để khoả lấp cái cảm giác trống trải, bứt rứt trong lòng. Nhưng ngờ đâu, cảm giác thèm khát đó không hề biến mất mà dường như ngày càng mạnh mẽ hơn.
Ai từng ‘nghiện ngập’ đều hiểu chuyện này. Muốn bỏ, không dính mắc vào một cái gì đó thì việc đầu tiên là phải thừa nhận mình nghiện; rồi sau đó mới dứt khoát không làm theo cơn nghiện khiển xui. Cái chuyện không làm theo này gọi là dặn lòng không để cho ‘tơ vương’ sai khiến.
Tu tập, thiền định, quán chiếu không phải chỉ là những thực tập suông. Đừng để đến khi thấy khổ đau, phiền não trói chặt thì ta hoảng hồn bỏ chạy vào chùa, quỳ trước Phật đài khấn vái, cầu cho tai qua nạn khỏi! Là một hành giả, đây mới chính là lúc mình đem ra những trải nghiệm tu học để đối trị khổ đau. Mình phải mở mắt xem rõ lòng mình còn tơ vương, dính mắc cái gì. Đối diện cảm xúc, tư tưởng phát khởi để thấy rõ nó đang lôi kéo mình đi như thế nào.
Ý niệm như mây khói, chúng đến rồi đi, nhưng chúng không có ý khiến bạn tơ vương, như bài thơ ‘Vô Đề’ của Thiền sư Hương Hải.
‘Chim bay ngang trời,
bóng in mặt nước,
chim không có ý lưu ảnh,
nước không có lòng lưu hình.
bóng in mặt nước,
chim không có ý lưu ảnh,
nước không có lòng lưu hình.
Học được cái pháp ‘vô đề’ mình sẽ nhận dạng được mọi sự vật một cách khách quan, ‘như là’. Nếu ý thức được cái ‘vô đề’ đó cho sâu, mình sẽ không quá bận bịu với những kinh nghiệm của mình trong thế giới này. Ta nhận thấy rõ cảm xúc phát khởi nhưng không bị cuốn theo nó.
Tuệ giác phát sinh khi mình không còn cảm thấy cần phải trốn chạy, che dấu, hay đeo đuổi một cái gì. Tuệ giác hiển bày cho ta thấy sự thật mình hay ai đó đang bị mắc kẹt. Và khi thấy và biết mình mắc kẹt thì mình sẽ ‘hết kẹt’!
Giống như ba con cá lội chung quanh một lưỡi câu có mồi hấp dẫn. Một con hô lớn: ‘Bí mật là chỗ đừng để bị dính.’ Chỉ cần có vậy là mấy con kia hiểu phải làm gì. Nếu mình có thể thấy mình ngay thời điểm bị thúc dục gấp gáp phải đớp mồi, mình sẽ thấy ngay cái kết cục sau khi mình cắn mồi xong. Một mai xa cơn mê, mình sẽ hiểu ngay rằng mê và tỉnh chỉ cách xa nhau trong tích tắc, sát na mà thôi!
(Thiện Ý)
- 55 lượt
