Có bốn loại người - Bạn thuộc loại nào?

Đức Phật nói: “Ta thấy có bốn loại người trong thế gian này. Loại thứ nhất đi từ bóng tối vào bóng tối. Loại thứ hai đi từ ánh sáng vào bóng tối. Loại thứ ba đi từ bóng tối ra ánh sáng. Và loại thứ tư đi từ ánh sáng đến ánh sáng.”

Đức Phật không nói những điều khó hiểu. Lời dạy của Ngài rõ ràng và được giải thích kỹ càng. Giáo pháp rõ ràng như thế. Bất cứ khi nào Ngài nói điều gì làm người nghe có thể hiểu theo ý khác, Ngài giải thích ngay. Cái gì là bóng tối? Cái gì là ánh sáng? Làm sao người ta cứ đi từ chỗ này tới chỗ kia?

1. Từ bóng tối vào bóng tối : 

Tất cả mọi thứ xung quanh đều là bóng tối, một cuộc sống tối tăm, một cuộc đời đầy khổ đau. Có người đầy dẫy khổ đau trên nhiều phương diện – sức khỏe, tiền bạc, gia đình, xã hội. Không hề có bất kỳ một niềm hạnh phúc nào. Vậy mà người này không hề có dấu vết của trí tuệ bên trong. Vì vậy, mỗi giây phút, người này không tạo ra gì khác ngoài sự giận dữ, hận thù và ác ý.

“Tôi đau khổ bởi vì người này, vì sự cố này, vì lý do kia.” Người ấy đang tạo ra sân hận đối với một cá nhân hoặc một nguyên nhân nào đó. Nỗi đau khổ này là kết quả của nghiệp sân hận trong quá khứ, và giờ đây, người ấy đang tiếp tục gieo thêm nhiều hạt giống sân hận hơn nữa. Đã có quá nhiều tăm tối trong cuộc sống và người ấy lại đang gieo trồng thêm nhiều hạt giống của tối tăm. Những hạt giống của sự giận dữ, hận thù, và ác ý sẽ không mang lại gì khác ngoài khổ đau trong tương lai. Vì thế, tương lai cũng sẽ đầy đau khổ. Hiện tại là đau khổ và tương lai cũng là khổ đau. Hiện tại là bóng tối, tương lai cũng là bóng tối. Vì vậy, một người như thế đang đi từ bóng tối vào bóng tối.

2. Từ ánh sáng vào bóng tối:

Một người khác có cuộc sống với mọi thứ xung quanh đều là ánh sáng

Hạnh phúc có được ngày hôm nay nhờ vào sự giàu có về vật chất, sức khỏe tốt và uy tín trong xã hội. Tuy nhiên do không có trí tuệ bên trong, người này trở nên kiêu ngạo vì chính sự giàu có, quyền lực và địa vị này và cảm thấy khinh thường người khác.

“Tất cả những người nghèo này đều vô dụng. Ta rất thông minh; Ta có rất nhiều tiền, chức vụ cao, quyền lực, địa vị.”

Nhờ một số nghiệp tốt của quá khứ, cuộc sống của người này có được ánh sáng bao quanh. Sớm hay muộn, điều này cũng sẽ chấm dứt. Tuy nhiên mỗi khoảnh khắc, người này lại gieo trồng hạt giống ích kỷ, hạt giống sân hận, hạt giống khổ đau, hạt giống của bóng tối. Những hạt giống tiêu cực này sẽ dẫn đến bóng tối trong tương lai, khổ đau trong tương lai. Vì vậy, người này đang đi từ ánh sáng vào bóng tối.

3. Từ bóng tối ra ánh sáng:

Loại thứ ba là người có cùng vị trí giống như người trong nhóm đầu tiên. Có khó khăn bao quanh, bóng tối bao quanh trong hiện tại nhưng nhờ có trí tuệ bên trong, người này vẫn mỉm cười.

“Ồ, khó khăn này đã đến bởi một số nghiệp xấu trong quá khứ của tôi. Lý do tại sao tôi khổ hình như do người này, nhưng chắc chắn người này không phải là nguyên nhân của sự đau khổ của tôi. Người này chỉ là phương tiện. Nguyện cho người đó không phải chịu đau khổ vì những tội lỗi này! Khó khăn này đã đến với tôi thông qua người này hoặc người khác bởi chính nghiệp xấu trong quá khứ của tôi. Giờ đây, tôi sẽ không gieo trồng thêm những hạt giống khổ đau mới nữa.”

Như thế, người này chỉ tạo ra tình thương và lòng trắc ẩn đối với những người gây đau khổ cho mình. Người này đang gieo hạt giống của tình thương, của lòng từ bi.  Bây giờ có nhiều tăm tối, nhưng tương lai sẽ tràn ngập ánh sáng. Không sớm thì muộn bóng tối sẽ qua đi và sau đó sẽ chỉ có ánh sáng mà thôi. Người này đang gieo trồng hạt giống của ánh sáng, điều đó sẽ mang lại ánh sáng trong tương lai, hạnh phúc trong tương lai.

4. Từ ánh sáng đến ánh sáng:

Hiện tại, cuộc sống của một người tràn ngập ánh sáng, tràn ngập hạnh phúc. Người này đang tận hưởng hạnh phúc của sự giàu có vật chất, mọi tiện nghi thế gian, và uy tín trong xã hội. Nhưng nhờ có trí tuệ, người này luôn hiểu rằng:

“Tất cả thành công này là do một số nghiệp tốt của quá khứ. Và cho dù các nghiệp thiện tôi đã làm có tốt đến thế nào đi nữa, các nghiệp thiện ấy cũng không tồn tại mãi mãi, hoa trái của nó không vĩnh cửu, sớm hay muộn nó sẽ chấm dứt. Vì vậy, tôi phải tận dụng tất cả tiền tài, vị trí, quyền lực, địa vị mà tôi có trong hiện tại để làm  lợi ích cho người khác. Là một cư sĩ, tôi cần phải sử dụng tài sản của tôi để nuôi dưỡng gia đình và những người phụ thuộc vào tôi. Phần còn lại, tôi phải dùng cho lợi ích của người khác, vì điều tốt đẹp cho người khác. Nguyện cho ngày càng nhiều người nhận được Dhamma tinh khiết! Nguyện cho ngày càng nhiều người phát triển trí tuệ! Nguyện ngày càng nhiều người được giải thoát khỏi khổ đau của chính mình!”

Như thế, trong mọi lúc, người này luôn tạo ra tình thương, lòng từ bi và thiện chí. Tất cả mọi hành động – thân, khẩu và ý – đều vì lợi ích của người khác. Người này đang gieo trồng hạt giống của ánh sáng. Từ hạnh phúc, người này tiếp tục đi đến hạnh phúc; từ ánh sáng, người này tiếp tục đi đến ánh sáng.

Chúng ta không nên giống như những người trong nhóm đầu tiên hay nhóm thứ hai. Chúng ta phải giống như những người trong nhóm thứ ba hoặc thứ tư. Cho dù thuộc nhóm thứ ba hay thứ tư, chúng ta đều không quyết định được. Đôi khi, cuộc sống có thể toàn bóng tối, đầy khổ đau vì những nghiệp xấu trong quá khứ. Đôi khi, cuộc sống có thể tràn ngập ánh sáng nhờ những nghiệp tốt trong quá khứ. Cuộc sống có hạnh phúc hay bất hạnh là do kết quả của nghiệp tốt và xấu trong quá khứ. Cho dù có hạnh phúc hay buồn đau, ánh sáng hay bóng tối, chúng ta sẽ phát triển ánh sáng bên trong mình. Chúng ta sẽ không tạo ra thêm ác nghiệp mới nào nữa vì chúng sẽ tạo ra khổ đau trong tương lai, bóng tối trong tương lai.

 
(S. N. Goenka)