Làm rỗng ý niệm
29/02/2024 - 17:12
Lượt xem: 31 lượt
Trong Bốn tâm vô lượng “Từ, Bi, Hỷ, Xả” mà người tu cần thực tập thì chữ “Xả” có vai trò đặc biệt quan trọng. “Xả” ở đây mang ý nghĩa là buông bỏ, xả bỏ, không dính mắc vào cả vật chất hay ý niệm. Chấp vào cái gì thì cái đó làm ta đau khổ.
Tuy nhiên, để xả bỏ năm dục của con người trên thế gian là tài, sắc, danh, thực, thùy, hay là của cải vật chất, sắc đẹp, danh tiếng, sự hưởng thụ trong ăn uống, ngủ nghỉ không phải chuyện đơn giản. Người thường thích ôm vào những thứ mà mình cho là tốt, là đẹp.
Ngay ở trong nhà, các vật dụng có khi không cần sử dụng nữa nhưng ta vẫn tiếc không chịu từ bỏ hay cho đi và còn có khuynh hướng tiếp tục tích trữ. Cô gái biết rằng yêu chàng trai ấy mình sẽ đau khổ nhưng vẫn cứ lao vào và ra sức bảo vệ tình yêu ấy, cho rằng đó là lẽ sống đời mình mà không biết rằng thứ cảm xúc ấy chỉ là nhất thời, vốn không thực chất và bền lâu.
Mỗi con người đều có quyền lựa chọn cách sống của mình, có quyền vui, buồn, giận dữ, yêu thương, ganh ghét, tham lam… Tuy nhiên, nếu không tỉnh táo, chúng ta dễ tự thả trôi bản thân theo hỉ, nộ, ái, ố của cuộc đời, vô tình tạo ác nghiệp mà không biết. Khi bị la rầy, người vô cùng khó chịu. Lời nói chỉ là lời nói, nhưng khi tiếp xúc đến tai, ta gán vào đó những ý niệm theo cách riêng của mình và lập tức phản ứng để rồi đôi khi phải hối hận vì hậu quả của nó. Giận quá mất khôn. Một ngọn lửa sân đốt cháy cả rừng công đức.
“Sống để dạ, chết mang theo”, “Quân tử mười năm trả thù chưa muộn”. Con người cố chấp, bám chặt vào những quan niệm cực đoan như vậy, và vẫn tưởng rằng mình hiểu đời, biết sống. Chúng ta nghĩ rằng phải trừng phạt ai đó đã làm mình tổn thương mà không nhận ra rằng chúng ta đang tự dày vò chính mình. Một cụ bà bảy mươi tuổi giận cụ ông tám mươi tuổi hơn mười năm vì trong một cuộc trò chuyện vui, ông đã vô tình nhắc lại chuyện giấu bà đi chơi cùng người khác. Bà vô cùng tức giận và cho rằng ông đã phản bội bà. Bà tâm sự cùng con cái là sao bà đi chùa, tụng kinh, làm phước nhiều mà vẫn không quên được nỗi đau ấy và thường bị mất ngủ. Bà đau lòng, ông cũng phiền muộn theo.
Một cốc nước bẩn, chưa tinh lọc không thể uống được. Tâm trí con người cũng thế, nếu không biết cách quán chiếu, thanh lọc và buông xả thì chúng ta sẽ mãi ôm giữ những hỗn tạp của trần gian. Tâm dính mắc sẽ khiến chúng ta không thể hân hưởng hạnh phúc trong giây phút hiện tại. Cơ hội tu tập, giải thoát vì thế cũng thật mong manh.
“Một chút giận hai chút tham
Lận đận cả đời ri cũng khổ
Trăm điều lành, ngàn điều nhịn
Thong dong tất dạ rứa mà vui.”
Hành xả cũng là sự tu tập theo hạnh của Phật Di Lặc để chúng ta luôn hoan hỷ giữa cuộc đời bất như ý. Người đệ tử Phật muốn được thành tựu trên con đường tu học và nguyện giải thoát cần quán triệt từ “Xả” trong Bốn tâm vô lượng để luôn ghi nhớ mình chỉ có một con đường.
“Sống không giận không hờn không oán trách
Sống mỉm cười với thử thách chông gai
Sống vươn lên cho kịp ánh ban mai
Sống chan hòa với những người chung sống
Sống là động nhưng lòng không xao động
Sống là thương nhưng lòng chẳng vấn vương
Sống hiên ngang danh lợi ta coi thường
Tâm bất biến giữa dòng đời vạn biến.” (1)
(Tường Lam)
(1) Bài thơ “Sống” – HT. Thích Hạnh Hải
Tuy nhiên, để xả bỏ năm dục của con người trên thế gian là tài, sắc, danh, thực, thùy, hay là của cải vật chất, sắc đẹp, danh tiếng, sự hưởng thụ trong ăn uống, ngủ nghỉ không phải chuyện đơn giản. Người thường thích ôm vào những thứ mà mình cho là tốt, là đẹp.
Ngay ở trong nhà, các vật dụng có khi không cần sử dụng nữa nhưng ta vẫn tiếc không chịu từ bỏ hay cho đi và còn có khuynh hướng tiếp tục tích trữ. Cô gái biết rằng yêu chàng trai ấy mình sẽ đau khổ nhưng vẫn cứ lao vào và ra sức bảo vệ tình yêu ấy, cho rằng đó là lẽ sống đời mình mà không biết rằng thứ cảm xúc ấy chỉ là nhất thời, vốn không thực chất và bền lâu.
Mỗi con người đều có quyền lựa chọn cách sống của mình, có quyền vui, buồn, giận dữ, yêu thương, ganh ghét, tham lam… Tuy nhiên, nếu không tỉnh táo, chúng ta dễ tự thả trôi bản thân theo hỉ, nộ, ái, ố của cuộc đời, vô tình tạo ác nghiệp mà không biết. Khi bị la rầy, người vô cùng khó chịu. Lời nói chỉ là lời nói, nhưng khi tiếp xúc đến tai, ta gán vào đó những ý niệm theo cách riêng của mình và lập tức phản ứng để rồi đôi khi phải hối hận vì hậu quả của nó. Giận quá mất khôn. Một ngọn lửa sân đốt cháy cả rừng công đức.
“Sống để dạ, chết mang theo”, “Quân tử mười năm trả thù chưa muộn”. Con người cố chấp, bám chặt vào những quan niệm cực đoan như vậy, và vẫn tưởng rằng mình hiểu đời, biết sống. Chúng ta nghĩ rằng phải trừng phạt ai đó đã làm mình tổn thương mà không nhận ra rằng chúng ta đang tự dày vò chính mình. Một cụ bà bảy mươi tuổi giận cụ ông tám mươi tuổi hơn mười năm vì trong một cuộc trò chuyện vui, ông đã vô tình nhắc lại chuyện giấu bà đi chơi cùng người khác. Bà vô cùng tức giận và cho rằng ông đã phản bội bà. Bà tâm sự cùng con cái là sao bà đi chùa, tụng kinh, làm phước nhiều mà vẫn không quên được nỗi đau ấy và thường bị mất ngủ. Bà đau lòng, ông cũng phiền muộn theo.
Một cốc nước bẩn, chưa tinh lọc không thể uống được. Tâm trí con người cũng thế, nếu không biết cách quán chiếu, thanh lọc và buông xả thì chúng ta sẽ mãi ôm giữ những hỗn tạp của trần gian. Tâm dính mắc sẽ khiến chúng ta không thể hân hưởng hạnh phúc trong giây phút hiện tại. Cơ hội tu tập, giải thoát vì thế cũng thật mong manh.
“Một chút giận hai chút tham
Lận đận cả đời ri cũng khổ
Trăm điều lành, ngàn điều nhịn
Thong dong tất dạ rứa mà vui.”
Hành xả cũng là sự tu tập theo hạnh của Phật Di Lặc để chúng ta luôn hoan hỷ giữa cuộc đời bất như ý. Người đệ tử Phật muốn được thành tựu trên con đường tu học và nguyện giải thoát cần quán triệt từ “Xả” trong Bốn tâm vô lượng để luôn ghi nhớ mình chỉ có một con đường.
“Sống không giận không hờn không oán trách
Sống mỉm cười với thử thách chông gai
Sống vươn lên cho kịp ánh ban mai
Sống chan hòa với những người chung sống
Sống là động nhưng lòng không xao động
Sống là thương nhưng lòng chẳng vấn vương
Sống hiên ngang danh lợi ta coi thường
Tâm bất biến giữa dòng đời vạn biến.” (1)
(Tường Lam)
(1) Bài thơ “Sống” – HT. Thích Hạnh Hải
- 31 lượt
